In de kijker - Cellenbeton

In het artikel hieronder lichten we graag het materiaal "Cellenbeton" toe dat de nodige aandacht vergt tijdens inventarisatie. De belangrijkste boodschap die we alvast voor dit materiaal willen meegeven is:

• Cellenbeton mag niet naar een producent voor gerecycleerde granulaten worden afgevoerd volgens het eenheidsreglement (ER). De puinstroom mag dus niet worden vermengd met het steenpuin/mengpuin dat (met of zonder verwerkingstoelating) naar de breker gaat. 
• Het is daarom belangrijk dat de deskundige hier tijdens inventarisatie voldoende aandacht aan besteedt en dat cellenbeton afzonderlijk geïnventariseerd wordt.

A. Wat is cellenbeton en hoe inventariseer ik dit?

Cellenbeton is een poreus, licht en isolerend bouwmateriaal dat wordt gemaakt door een reactie van cement, kalk, zand of vliegas, aluminiumpoeder en water. Bij deze reactie komt een gas vrij waardoor een poreuze structuur ontstaat. Aan het mengsel wordt vaak gips (met sulfaten) toegevoegd om de sterkte te verhogen en de krimpgevoeligheid te verlagen.

De aanwezigheid van uitloogbare sulfaten, afkomstig van deze gipstoevoeging, maakt dat cellenbeton geweerd moet worden uit gerecycleerde granulaten omwille van de negatieve impact op de kwaliteit van deze granulaten. Dit betekent dat cellenbeton in geen enkel geval tezamen met het steenpuin/mengpuin mag worden afgevoerd naar een producent van gerecycleerde granulaten (breek/zeefinstallatie).

Voor een sloopdeskundige betekent dit concreet het volgende:

• Tijdens het terreinbezoek en de inventarisatie van de materialen in het SOP dient voldoende aandacht te worden besteed aan de identificatie van deze stroom. Hiervoor dient voldoende destructief tewerk worden gegaan (d.m.v. manueel boren, met een handboor of door een stuk af te breken);
• Cellenbeton dient als een aparte stroom te worden opgenomen in de inventaris van het sloopopvolgingsplan;
• Bij de uitvoering van een controlebezoek moet de Tracimat deskundige extra waakzaam zijn. Indien cellenbeton vermengd wordt met steenachtig materialen dient deze eerst in een sorteerinrichting of op de werf uitgesorteerd te worden en kan deze stroom niet rechtstreeks naar een breker voor de productie van gerecycleerde granulaten.

B. Hoe herken ik het?

Cellenbeton is te herkennen door zijn hoofdzakelijk witte kleur, korrelige en poreuze structuur, lage dichtheid (tussen 0,35 - 0,75 ton/m³) en beperkte hardheid (tip: u kunt er eenvoudig krassen in maken met een nagel/spijker). Cellenbeton geproduceerd tussen 1984 en 1986 kan ook een grijze kleur vertonen t.g.v. de aanwezigheid van vliegassen.

Opgelet: cellenbeton vs. kalkzandsteen:

Hoewel cellenbeton en kalkzandsteen vanop afstand op elkaar lijken, zijn beide materialen toch sterk verschillend qua samenstelling, textuur en verwerkingsmogelijkheid. Zonder destructief tewerk te gaan (zie eerder en foto rechts) is het verschil vaak moeilijk te zien. Zo bestaat cellenbeton uit kleine luchtbelletjes en is het een licht materiaal (zie eerder), terwijl kalkzandsteen een massief en zwaarder materiaal is vergelijkbaar met het soortelijk gewicht van baksteenpuin (ca. 1,7 – 1,8 ton/m³).

Op chemisch vlak bevat cellenbeton sulfaten afkomstig van de gipstoevoeging, terwijl kalkzandsteen kalk bevat. Ten gevolge van de uitloogbare sulfaten in cellenbeton, mag dit materiaal NIET naar de breker (zie eerder). Kalkzandsteen daarentegen is inert en mag wel tezamen met de ‘rode’ metselwerk- of mengpuinfractie naar de breker afgevoerd worden.

C. Toepassingen en voorkomen van cellenbeton

In België werd cellenbeton rond 1950 op de markt gebracht, vooral in de industrie- en particuliere woningbouw. Het overgrote aandeel van cellenbeton vindt men terug in blokken (algemeen gekend onder de merknaam 'Ytong') die worden gebruikt voor de bouw van zowel dragende als niet dragende wanden in woningen en kantoren. In de industriebouw wordt het materiaal vooral teruggevonden in de vorm van cellenbetonpanelen (merknaam 'HEBEL') in (brand)wanden, daken en in beperkte mate vloeren. In bestaande gebouwen wordt het veel gebruikt voor herstellings- en aanpassingswerken, in vochtige ruimtes (badkamers,...) en voor de bouw van scheidingswanden en dergelijke.

D. Recyclagemogelijkheden

Voor cellenbeton bestaan er momenteel een aantal recyclagemogelijkheden. Zo werd er de laatste jaren jaarlijks ongeveer 20.000 ton cellenbetonafval gerecycleerd, en wordt aangenomen dat de hoeveelheid te recycleren cellenbeton zal stijgen omdat er meer en meer gebouwen worden gesloopt waarin cellenbeton gebruikt werd. Een beperkte hoeveelheid van het materiaal kan bijvoorbeeld verwerkt worden als zandfractie in nieuw cellenbeton. Het materiaal kan ook als zandfractie verwerkt worden in zandcement producten zoals dekvloeren (chapes) of in betonwerken. In mindere mate wordt cellenbeton ook gerecycleerd tot kattenbakvulling (Duitsland) of gebruikt als bodemverbeteraar (boven de grondwatertafel o.w.v. uitlogingsproblematiek).

Voor meer info verwijzen we ook graag naar de website van OVAM, meer specifiek naar het onderzoek van het WTCB/VITO (2010) waarin naar hoogwaardige toepassingen van cellenbetonafval gezocht wordt.